Dlaczego szkolenia przeciwpożarowe są niezbędne?
Wielu pracodawców mylnie zakłada, że szkolenia przeciwpożarowe stanowią integralną część szkoleń BHP. Tymczasem szkolenia PPOŻ to odrębna kategoria, wynikająca z ustawy o ochronie przeciwpożarowej. Brak szczegółowego aktu wykonawczego określającego zakres i częstotliwość tych szkoleń prowadzi do licznych nieporozumień oraz niejednolitej praktyki ich realizacji.
Kluczowe różnice między szkoleniami PPOŻ a BHP
Podstawową różnicą między szkoleniami PPOŻ a BHP jest ich podstawa prawna oraz zakres tematyczny. Szkolenia BHP wynikają z Kodeksu Pracy i posiadają ścisły harmonogram oraz jasno określone tematy. Natomiast obowiązek przeprowadzania szkoleń przeciwpożarowych opiera się na ustawie o ochronie przeciwpożarowej, która nie zawiera szczegółowych wytycznych dotyczących ich zakresu i częstotliwości. Brak precyzyjnych regulacji skutkuje tym, że pracodawcy nie zawsze traktują szkolenia przeciwpożarowe priorytetowo.
Aby prawidłowo realizować ten obowiązek, konieczne jest skorzystanie z usług profesjonalisty w zakresie ochrony przeciwpożarowej posiadającego odpowiednie kwalifikacje. Szkolenia PPOŻ mogą prowadzić jedynie osoby spełniające określone wymagania:
- Inżynierowie z dyplomem ukończenia studiów na kierunku inżynieria bezpieczeństwa w zakresie bezpieczeństwa pożarowego, absolwenci Szkoły Głównej Służby Pożarniczej (obecnie Akademii Pożarniczej).
- Inżynierowie pożarnictwa, absolwenci Szkoły Głównej Służby Pożarniczej (obecnie Akademii Pożarniczej).
- Technicy pożarnictwa z uprawnieniami do prowadzenia działań prewencyjnych i edukacyjnych.
- Inspektorzy ochrony przeciwpożarowej posiadający stosowne uprawnienia i co najmniej średnie wykształcenie.
Wybór wykwalifikowanego specjalisty jest kluczowy, ponieważ szkolenia PPOŻ powinny nie tylko spełniać wymogi prawne, ale również skutecznie przygotować pracowników do reagowania w sytuacjach zagrożenia pożarowego.
Kto może przeprowadzać szkolenia przeciwpożarowe?
Często specjaliści BHP zakładają, że mogą przeprowadzać szkolenia PPOŻ, jednak zgodnie z ustawą o ochronie przeciwpożarowej czynności z tego zakresu mogą wykonywać jedynie osoby posiadające odpowiednie kwalifikacje. Specjalista BHP, który nie posiada wykształcenia kierunkowego, nie powinien prowadzić takich szkoleń, ponieważ wymagają one specjalistycznej wiedzy dotyczącej zagrożeń pożarowych i procedur ewakuacyjnych.
Brak precyzyjnych regulacji – wyzwanie dla pracodawców
Podczas gdy szkolenia BHP mają jasno określone wymagania dotyczące częstotliwości i zakresu, w przypadku szkoleń przeciwpożarowych brakuje takich precyzyjnych wytycznych. Harmonogram oraz tematykę szkoleń określa specjalista PPOŻ, uwzględniając specyfikę zakładu pracy. Pewne jest jednak, że podstawowe szkolenie przeciwpożarowe powinno odbyć się przed rozpoczęciem pracy przez nowego pracownika, ponieważ odpowiednie przygotowanie może decydować o bezpieczeństwie ludzi i mienia.
Obowiązek przeprowadzania ćwiczeń ewakuacyjnych
Szkolenia przeciwpożarowe obejmują nie tylko teorię, ale również praktyczne ćwiczenia ewakuacyjne. Zgodnie z Rozporządzeniem MSWiA:
- W obiektach użyteczności publicznej, w których przebywa ponad 50 osób (z wyjątkiem budynków kategorii ZL IV), ćwiczenia ewakuacyjne należy przeprowadzać co najmniej raz na 2 lata.
- W miejscach o dużej rotacji osób (szkoły, akademiki, przedszkola) ćwiczenia powinny odbywać się co najmniej raz na rok.
Statystyki kontroli PSP dotyczące szkoleń przeciwpożarowych
Działalność kontrolna PSP ujawnia liczne nieprawidłowości w zakresie realizacji obowiązkowych szkoleń PPOŻ. Według Biuletynu Rocznego PSP za 2023 rok wykryto 4 984 przypadki naruszeń związanych z instrukcją bezpieczeństwa pożarowego i zapoznawaniem pracowników z przepisami PPOŻ – to druga najczęstsza kategoria naruszeń.
Jednocześnie należy pamiętać, że wiele obiektów wciąż nie zostało poddanych kontroli. Może się więc okazać, że rzeczywista skala problemu jest jeszcze większa. Warto spełnić ten obowiązek zawczasu – zanim kontrola PSP wykaże nieprawidłowości lub zanim zdarzy się sytuacja zagrożenia pożarowego, która zweryfikuje poziom przygotowania na kryzysowe okoliczności.
Konsekwencje braku szkoleń przeciwpożarowych
- Kary finansowe – Przedsiębiorca może zostać ukarany grzywną za brak przeszkolenia pracowników.
- Problemy z ubezpieczeniem – Brak szkoleń może prowadzić do odmowy wypłaty odszkodowania w przypadku pożaru.
- Konsekwencje prawne – Zaniedbania w zakresie PPOŻ mogą skutkować odpowiedzialnością karną.
Podsumowanie
Szkolenia PPOŻ nie są fakultatywnym dodatkiem do BHP, lecz odrębnym, obowiązkowym elementem systemu bezpieczeństwa pożarowego. Ich prawidłowa realizacja pozwala nie tylko spełnić wymogi prawne, ale również skutecznie chronić życie i zdrowie pracowników. Warto zadbać o ich profesjonalne przeprowadzenie, zanim pożar zweryfikuje poziom przygotowania na sytuacje kryzysowe.
Na podstawie przepisów ustawy o ochronie przeciwpożarowej można wskazać, kto może zapoznawać pracowników z przepisami przeciwpożarowymi oraz jakie powinien mieć uprawnienia:
Obowiązek zapoznania pracowników z przepisami przeciwpożarowymi
Zgodnie z art. 4 ust. 1 pkt 6 ustawy, właściciel budynku, obiektu budowlanego lub terenu (lub zarządca/użytkownik, jeśli obowiązki te zostały na niego przeniesione na mocy umowy) jest zobowiązany zapoznać pracowników z przepisami przeciwpożarowymi.
Kto może wykonywać te czynności?
W art. 4 ust. 2 stwierdzono, że czynności z zakresu ochrony przeciwpożarowej mogą wykonywać osoby posiadające odpowiednie kwalifikacje.
Natomiast art. 4 ust. 2a i 2b precyzuje, jakie osoby mogą wykonywać określone czynności w zakresie ochrony przeciwpożarowej:
- Osoby prowadzące czynności związane z zapobieganiem powstawaniu i rozprzestrzenianiu się pożaru (np. zapoznawanie z przepisami ppoż.) muszą posiadać tytuł zawodowy inżynier pożarnictwa lub dyplom ukończenia odpowiednich studiów w Szkole Głównej Służby Pożarniczej (SGSP/AP) na kierunku związanym z bezpieczeństwem pożarowym.
- Osoby wykonujące wyłącznie obowiązki wynikające z art. 4 ust. 1 (czyli m.in. zapoznawanie pracowników z przepisami przeciwpożarowymi) powinny mieć co najmniej wykształcenie średnie lub średnie branżowe oraz uprawnienia inspektora ochrony przeciwpożarowej lub kwalifikacje technika pożarnictwa